Солярис (роман)
«Соля́рис» (польск. Solaris) — самый известный философско-фантастический роман Станислава Лема, оказавший значительное влияние на развитие научной фантастики. Написан в 1960 году, впервые издан в следующем. Дважды экранизирован.
Примечания: название планеты в оригинале женского рода. Повествование ведёт Кельвин.
Цитаты
[править]В принципе, по моему мнению, писатель не должен писать предисловий к своим собственным произведениям. Но принципы для того и существуют, чтобы их время от времени нарушать. <…> | |
— предисловие к первому русскому изданию[К 2] |
Я не был сумасшедшим. Последний лучик надежды угас. — Сарториус (Sartorius) | |
Nie byłem obłąkany. Ostatni promyk nadziei zgasł. |
Прибытие
[править]- Przybysz
На грязном полу стояло пять или шесть механических шагающих столиков… | |
Na brudnej podłodze stało pięć czy sześć mechanicznych, kroczących stolików… |
За окном блестели огромные гребни волн, поднимавшихся и опускавшихся так медленно, словно Океан застывал. Казалось, что Станция постепенно соскальзывает с невидимой опоры. Потом возвращается в исходное положение и так же лениво наклоняется в другую сторону. Но вероятно, что был оптический обман. Хлопья слизистой кроваво-красной пены скапливались между волнами. Меня затошнило. Я вспомнил строгий порядок на борту «Прометея» как что-то дорогое, безвозвратно потерянное. — перевод: Г. А. Гудимова, В. М. Перельман, 1976 | |
Za oknem połyskiwały wielkie grzbiety fal, wznoszących się i opadających tak powoli, jakby ocean krzepł. Patrząc tam, odnosiło się wrażenie, że Stacja przesuwa się nieznacznie bokiem, jakby ześlizgując się z niewidzialnej podstawy. Potem wracała do równowagi i tak samo leniwym przechyłem szła w drugą stronę. Ale to było chyba złudzenie. Płaty śluzowej piany o barwie krwi zbierały się w kotlinach między falami. Przez mgnienie czułem w dołku mdlący ucisk. Oschły ład pokładów Prometeusza wydał mi się czymś cennym, bezpowrotnie utraconym. |
Соляристы
[править]- Solaryści
Установление контакта [с Океаном] служило источником бесконечных анекдотов, насмешек и острот в мои студенческие годы. Средневековая схоластика казалась прозрачной, сверкающей истиной по сравнению с теми джунглями, которые породила эта проблема. | |
Nawiązanie kontaktu było, pamiętałem aż nazbyt dobrze, źródłem nie kończących się anegdot, kpin i dowcipów w czasie studiów; średniowieczna scholastyka wydawała się klarownym, jaśniejącym oczywistością wykładem wobec dżungli, jaką zrodziło to zagadnienie. |
Тому, кто станет тщательно изучать всевозможные данные о планете Солярис, трудно избавиться от впечатления, что перед ним обломки интеллектуальных построений, быть может и гениальных, перемешанные как попало с плодами полнейшей, граничащей с безумием глупости. Поэтому в противоположность концепции «Океана-йога» родилась теория «Океана-дебила»[К 3]. | |
… człowieka, uporczywie wczytującego się we wszystkie możliwe solariana, ogarnia nieprzeparte wrażenie, iż ma przed sobą ułamki intelektualnych konstrukcji, być może genialnych, przemieszane bez ładu ł składu z płodami jakiegoś kompletnego, graniczącego z obłędem, głuptactwa, powstała jako antyteza koncepcji „oceanu-yogi” myśl o „oceanie-debilu”. |
«Малый апокриф»
[править]- „Mały Apokryf"
Мы отправляемся в космос приготовленные ко всему, то есть к одиночеству, борьбе, страданиям и смерти. Из скромности мы не говорим этого вслух, но думаем про себя, что мы великолепны. А на самом деле, на самом деле это не всё и наша готовность оказывается недостаточной. Мы вовсе не хотим завоёвывать космос, хотим только расширить Землю до его границ. Одни планеты пустынны, как Сахара, другие покрыты льдом, как полюс, или жарки, как бразильские джунгли. Мы гуманны, благородны, мы не хотим покорять другие расы, хотим только передать им наши ценности и взамен принять их наследство. Мы считаем себя рыцарями святого Контакта. Это вторая ложь. Не ищем никого, кроме людей. Не нужно нам других миров. Нам нужно зеркало. Мы не знаем, что делать с иными мирами. Достаточно одного этого, и он-то нас уже угнетает. Мы хотим найти собственный, идеализированный образ, это должны быть миры с цивилизацией более совершенной, чем наша. В других надеемся найти изображение нашего примитивного прошлого, в то же время по ту сторону есть что-то, чего мы не принимаем, от чего защищаемся. А ведь мы принесли с Земли не только дистиллят добродетели, героический монумент Человека! Прилетели сюда такие, какие есть в действительности, и когда другая сторона показывает нам эту действительность — не можем с этим примириться! | |
Wyruszamy w kosmos, przygotowani na wszystko, to znaczy, na samotność, na walkę, męczeństwo i śmierć. Ze skromności nie wypowiadamy tego głośno, ale myślimy sobie czasem, że jesteśmy wspaniali. Tymczasem, tymczasem to nie wszystko, a nasza gotowość okazuje się pozą. Wcale nie chcemy zdobywać kosmosu, chcemy tylko rozszerzyć Ziemię do jego granic. Jedne planety mają być pustynne jak Sahara, inne lodowate jak biegun albo tropikalne jak dżungla brazylijska. Jesteśmy humanitarni i szlachetni, nie chcemy podbijać innych ras, chcemy tylko przekazać im nasze wartości i w zamian przejąć ich dziedzictwo. Mamy się za rycerzy świętego Kontaktu. To drugi fałsz. Nie szukamy nikogo oprycz ludzi. Nie potrzeba nam innych światyw. Potrzeba nam luster. Nie wiemy, co począć z innymi światami. Wystarczy ten jeden, a już się nim dławimy. Chcemy znaleźć własny, wyidealizowany obraz; to mają być globy, cywilizacje doskonalsze od naszej, w innych spodziewamy się znowu znaleźć wizerunek naszej prymitywnej przeszłości. Tymczasem po drugiej stronie jest coś, czego nie przyjmujemy, przed czym się bronimy, a przecież nie przywieźliśmy z Ziemi samego tylko destylatu cnyt, bohaterskiego posągu Człowieka! Przylecieliśmy tu tacy, jacy jesteśmy naprawdę, a kiedy druga strona ukazuje nam tę prawdę — tę jej część, którą przemilczamy — nie możemy się z tym zgodzić! | |
— Снаут |
Чудовища
[править]- Potwory
Гезе считал, что «длиннуши» являются основной формой, и сопоставлял их с многократно увеличенными и нагромождёнными приливными волнами земных морей. Впрочем, те, кто рылся в первом издании его произведения, знают, что первоначально он так и назвал их «приливами», вдохновлённый геоцентризмом, который был бы смешон, если бы не был так беспомощен. | |
Giese sądził, że „długonie“ stanowią formę zasadniczą, i zestawiał ją z wielokrotnie powiększonymi i spiętrzonymi falami przypływowymi ziemskich mórz. Kto zresztą kopał się w pierwszym wydaniu jego dzieła, wie, że pierwotnie nazwał je właśnie „przypływami“, natchniony geocentryzmem, który byłby śmieszny, gdyby nie jego bezradność. |
Не было недостатка и в попытках придумать некие доступные модели симметриады, её наглядные образы <…>. Вообразим себе некую древнюю земную постройку, времён вавилонского могущества, созданную из живой, чувствительной эволюционирующей субстанции. Пусть её архитектоника непрерывно преобразуется, проходя через последовательные стадии развития, и на наших глазах приобретает черты архитектуры Древней Греции, Рима, потом колонны начинают утоньшаться как стебли, своды теряют тяжеловесность, становятся летящими, заостряются, арки превращаются в крутые параболы и под конец стрельчато изламываются; возникшая в процессе этого переливчатого превращения готика начинает взрослеть, а потом дряхлеть, перетекает в более поздние формы, прежняя суровость стрельчатого взлёта, порыва сменяется взрывом оргиастической пышности, на наших глазах разрастается брызжущее своими излишествами барокко, а если мы будем продолжать этот процесс, трактуя наше непрестанно изменяющееся живое творение как последовательные этапы самостановления, мы придем наконец к архитектуре космодромной эпохи, одновременно приближаясь, быть может, к пониманию того, чем является симметриада. | |
Nie brakło prób wymyślenia jakiegoś przystępnego modelu symetriady, unaocznienia jej <…>: Wyobraźmy sobie zamierzchłą budowlę ziemską z czasów świetności Babilonu, niechaj utworzona będzie z żywej, pobudliwej i ewolucyjnej substancji; architektonika jej przechodzi płynnie przez szeregi faz przejściowych, przybierając na naszych oczach formy budownictwa greckiego, romańskiego, potem kolumny zaczynają się wysmuklać jak łodygi, sklepienie traci ciężar, ulatnia się, wyostrza, łuki przechodzą w strome parabole, na koniec załamują się strzeliście. Tak powstały gotyk poczyna dojrzewać i starzeć się, przepływa w formy późne, dotychczasową surowość stromego pięcia się, wzlotu zastępują erupcje orgiastycz-nej bujności, w naszych oczach rozrasta się owocujący nadmiarem barok, jeśli ciąg ten będziemy kontynuować, traktując wciąż nasz zmieniający się twór jako poszczególne etapy żywego istnienia, dojdziemy wreszcie do architektury epoki kosmodromicznej, zbliżając się jednocześnie, być może, do zrozumienia, czym jest symetriada. |
Жидкий кислород
[править]- Płynny tlen
Шёл кто-то большой и тяжёлый, как… | |
Szedł ktoś wielki i ciężki, jak… |
Разговор
[править]- Rozmowa
Итак, она тебя любит. А ты хочешь её любить. Это не одно и то же. | |
Więc ona cię kocha. A ty chcesz ją kochać. To nie jest to samo. |
Можно ли отвечать за собственное подсознание? Если я не отвечаю за него, то кто же? | |
Czy można odpowiadać za własną podświadomość? Jeżeli ja nie odpowiadam za nią, to któż by…? |
Человек отправился познавать иные миры, иные цивилизации, не познав до конца собственных тайников, закоулков, колодцев, забаррикадированных тёмных дверей. | |
Człowiek wyruszył na spotkanie innych światyw, innych cywilizacji, nie po-znawszy do końca własnych zakamarków, ślepych dróg, studni, zabarykadowanych, ciemnych drzwi. |
Мыслители
[править]- Myśliciele[К 4]
— Мы… мы обычны, мы трава Вселенной, и гордимся этой нашей обыкновенностью, которая так всеобща, и думаем, что в ней все можно уместить. Это была такая схема, с которой отправлялись смело и радостно вдаль, в иные миры! Но что же это такое, иные миры? Мы их покорим или они нас — ни о чём другом и не думали… | |
— My, my jesteśmy pospolici, jesteśmy trawą wszechświata i szczycimy się tą naszą pospolitością, że taka powszechna, i myśleliśmy, że wszystko można w niej pomieścić. To był taki schemat, z którym wyruszyło się śmiało i radośnie w dal: inne światy! No, więc cóż to takiego te inne światy? Opanujemy je albo zostaniemy opanowani, nic innego nie było w tych nieszczęsnych mózgach… |
Стало быть — монументальная, на столетия растянувшаяся агония; именно так трактовали Солярис, усматривая в длугонях или мимоидах своего рода раковые опухоли, доискиваясь в процессах, происходящих в жидком океане, признаков хаоса и неуправляемости — пока этот подход не превратился в одержимость, так что вся литература последующих семи, восьми лет — хоть, ясное дело, не содержащая выражений, выдающих чувства авторов, — стала одним сплошным сводом оскорбительных поношений, своего рода местью одиноких, потерявших вождей рядовых соляристов этому неизменно равнодушному, игнорирующему их существование объекту надсадных исследований.[2] | |
A więc już monumentalna, wiekami ciągnąca się agonia; tak widziano Solaris, dopatrując się w długo-niach czy mimoidach oznak nowotworzenia, doszukiwano się w procesach toczących płynne cielsko przejawów chaosu i anarchii, aż się ten kierunek stał obsesją, tak że cała literatura naukowa następnych siedmiu, ośmiu lat, choć, rzecz jasna, pozbawiona określeń, wyrażających jawnie uczucia jej autorów, jest jak gdyby jednym stosem obelg — zemstą, braną przez osamotnione, pozbawione przywódców, szare rzesze solarystów na wciąż jednakowo obojętnym, ignorującym ich obecność obiekcie wytężonych badań. |
Вынюхивая в формулах теории относительности, теоремах силовых полей, в парастатике, в гипотезах единого космического поля следы человеческой телесности, все то, что является там производным и следствием существования человеческих чувств, ограничений и ущербности звериной физиологии человека, Граттенстром приходил к заключению, что ни о каком контакте человека с внечеловеческой, агуманоидной цивилизацией нет и не может быть речи — никогда. В этом пасквиле на весь человеческий род мыслящий океан не упоминался ни словом, но его присутствие, скрытое горделивым торжествующим умолчанием, ощущалось буквально в каждой фразе.[2] | |
Tropiąc w formułach teorii względności, teorematu siłowych pól, w parastatyce, w hipotezach jedynego kosmicznego pola ślady ciała, to wszystko, co jest tam pochodną i skutkiem istnienia naszych zmysłów, budowy naszego organizmu, ograniczeń i ułomności zwierzęcej fizjologii człowieka, dochodził Grattenstrom do ostatecznego wniosku, iż o żadnym „kontakcie“ człowieka z nieczłe-kokształtną, ahumanoidalną cywilizacją nie może być i nigdy nie będzie mowy. W tym paszkwilu na cały gatunek ani słowem nie był wspomniany myślący ocean, lecz jego obecność, pod postacią wzgardliwie triumfującego milczenia, wyczuwało się pod każdym nieomal zdaniem. |
Хотели они того или не хотели, люди вынуждены будут теперь принять к сведению это соседство, которое — пусть через миллиарды километров, пусть отделённое пропастью световых лет, — встало на путях их экспансии, более трудное для постижения, чем вся остальная Вселенная.[2] | |
Czy chcieli tego, czy nie, ludzie teraz musieli przyjąć do wiadomości sąsiedztwo, które, choć za bilionami kilometrów próżni, oddzielone przestrzenią całych świetlnych lat, legło na drogach ich ekspansji, trudniejsze do ogarnięcia od pozostałego Wszechświata. |
Соляристика, писал Мунтиус, — это суррогат религии космического века, это вера в наряде науки; контакт, цель, к которой мы стремимся, так же сомнителен и тёмен, как сожительство святых или пришествия Мессии. Космические исследования — это облеченная в методологические формулы литургия, рабский труд исследователя — ожидание чуда, Откровения, ибо нет и не может быть мостов между Землёй и Солярис. Эту очевидность, равно как и другие подобные: отсутствие общего опыта, отсутствие понятий, которые можно было бы сообщить, — соляристы отвергают, точно так же, как верующие отвергали аргументы, подрывающие основы их веры. Чего в сущности ждут, на что могут надеяться люди, «установив информационную связь» с мыслящими морями? Рассказа о желаниях, страстях, надежде и страдании, обнажающихся в мгновенном рождении живых гор, о превращении математики в материю, одиночества и отчаяния — в полноту бытия? Но ведь всё это — знание, которое невозможно пересказать, а если даже попытаться переложить его на какой угодно земной язык, то все поиски ценностей и значений сотрутся при переводе, останутся по ту сторону. Да ведь и не таких, более уместных в поэзии, чем в науке, откровении ждут «верующие», нет, ибо, сами не отдавая себе отчёта, они ждут Откровения, которое объяснило бы им смысл человека! Значит, соляристика — это последыш давно умерших мифов, шелушение мистических томлений, которые люди вслух, в голос уже не смеют высказать, а её краеугольным камнем, таящимся глубоко в фундаменте её здания, является надежда на Искупление…[2] | |
Solarystyka — pisał Muntius — jest namiastką religii wieku osmicznego, jest wiarą, przyobleczoną w szatę nauki; kontakt, cel, ku któremu dąży, równie jest mglisty i ciemny jak obcowanie świętych czy zejście Mesjasza. Eksploracja to w metodologicznych formułach egzystująca liturgika, pokorna praca badaczy jest oczekiwaniem spełnienia, Zwiastowania, albowiem nie ma i nie może być mostów między Solaris a Ziemią. Oczywistość tę, podobnie jak inne: brak wspólnych doświadczeń, brak pojęć, które dałyby się przekazać, solaryści odrzucają, podobnie, jak odrzucane były przez wierzących argumenty, które obalały podstawę ich wiary. Czego zresztą oczekują, czego spodziewać się mogą ludzie po „nawiązaniu informacyjnej łączności“ z myślącymi morzami? Rejestru przeżyć, związanych z istnieniem nie kończącym się w czasie, tak starym, że nie pamięta zapewne własnego początku? Opisu pragnień, namiętności, nadziei i cierpień, wyzwalających się w momentalnych porodach żywych gór, przetwarzaniem się matematyki w istnienie, samotności i rezygnacji — w pełnię? Ależ to wszystko stanowi wiedzę nieprzeka-zywalną, a jeśli próbować przełożenia jej na jakikolwiek z ziemskich języków, to wszystkie poszukiwane wartości i znaczenia ulegną zatracie, zostaną po tamtej stronie. Nie takich zresztą, godnych poetyki raczej, aniżeli nauki, rewelacji oczekują „wyznawcy“, nie, albowiem sami nie zdając sobie z tego sprawy czekają Objawienia, które wyłożyłoby im sens samego człowieka! Solarystyka jest więc po-grobowcem zmarłych dawno mitów, wykwitem mistycznych tęsknot, których jawnie, pełnym głosem, usta ludzkie wypowiadać już nie śmią, a kamieniem węgielnym skrytym głęboko w fundamentach jej gmachu jest nadzieja Odkupienia… |
… соляристика оказалась загнанной во всё более разветвляющийся, полный тупиков лабиринт. В атмосфере всеобщего равнодушия, застоя и обескураженности другой, бесплодный, никому не нужный бумажный океан сопутствовал океану Солярис. | |
… solarystykę w coraz bardziej powikłany, pełen ślepych uliczek labirynt. W atmosferze powszechnego zobojętnienia, stagnacji i zniechęcenia drugi ocean zadrukowanych jałowo papierów zdawał się towarzyszyć w czasie solaryjskiemu. |
Само существование мыслящего колосса никогда уже не даст людям покоя. Пусть мы вдоль и поперёк исходим галактики, пусть свяжемся с иными цивилизациями похожих на нас существ, Солярис будет вечным вызовом, брошенным человеку. | |
Samo istnienie myślącego kolosa nigdy już nie da ludziom spokoju. Choćby przemierzyli Galaktyki, choćby związali się z innymi cywilizacjami podobnych do nas istot, Solaris będzie wiecznym wyzwaniem, rzuconym człowiekowi. |
Сны
[править]- Sny
Кельвин, давай откроем донные люки и будем кричать ему туда, вниз, может, услышит? Но как он называется? Подумай, мы назвали все звёзды и планеты, а может, они уже имели название? Что за узурпация? Слушай, пошли туда. Будем кричать… Будем рассказывать ему, что он из нас сделал, пока не ужаснётся… выстроит нам серебряные симметриады, и помолится за нас своей математикой, и окружит нас своими окровавленными ангелами, и его мука будет нашей мукой, и его страх — нашим страхом, и будет нас молить о конце. | |
Kelvin, otwyrzmy denne luki, będziemy wołać do niego, tam, w dył, może usłyszy? Ale jak on się nazywa? Pomyśl, ponazywaliśmy wszystkie gwiazdy i planety, a może one miały już nazwy? Co za uzurpacja! Słuchaj, chodźmy tam. Będziemy krzyczeć… powiemy mu, co zrobił z nas, aż się przerazi… wybuduje nam srebrne symetriady i pomodli się za nas swoją matematyką, i obrzuci nas zakrwawionymi aniołami, i jego męka będzie naszą męką, a jego strach naszym strachem, i będzie nas błagał o koniec. | |
— Снаут |
Подумай, в ракете человек может лопнуть, как пузырь, или застыть, или изжариться, или так быстро истечь кровью, что даже не крикнет, а потом только косточки стучат по металлу, кружась по ньютоновским орбитам с поправкой Эйнштейна, эти наши погремушки прогресса! А мы охотно… потому что это прекрасная дорога… мы дошли… и в этих клетушках, над этими тарелками, среди бессмертных судомоек, с отрядом верных шкафов, преданных клозетов, мы осуществили… | |
Pomyśl, w rakiecie człowiek może pęknąć jak bąbel albo skrzepnąć, albo rozgotować się, albo tak prędko wybuchnąć krwią, że ani krzyknie, a potem tylko kosteczki stukają w blachę, kręcą się po orbitach Newtona z poprawką einsteinowską, te nasze grzechotki postępu! A my ochoczo, bo to piękna droga, aż doszliśmy, i w tych komyrkach, nad tymi talerzami, wśryd nieśmiertelnych pomywaczek, z hufcem wiernych szaf, klozetów oddanych, tu jest nasze ziszczenie… | |
— Снаут |
— Ведь он мог взять только производственный рецепт, который состоит не из слов. Это сохранившаяся в памяти запись, то есть белковая структура, как головка сперматозоида или яйцо. В мозге нет никаких слов, чувств; воспоминание человека — это образ, записанный языком нуклеиновых кислот на многомолекулярных асинхронных кристаллах. Ну он и взял то, что было лучше всего вытравлено, крепче всего заперто, наиболее полно, наиболее глубоко отпечатано, понимаешь? Но он не обязательно должен понимать, что это для нас значит, какой имеет смысл. Так же, как если бы сумели создать симметриаду и бросили её в океан, зная архитектуру, технологию и строительные материалы, но не понимая, для чего она служит, чем она для него является… | |
Przecież mógł wziąć tylko receptę produkcyjną, która nie składa się ze słów. | |
— Снаут |
Старый мимоид
[править]- Stary Mimoid
… автоматов, которые не делят с человеком первородного греха и настолько невинны, что выполняют каждый приказ. Вплоть до полного уничтожения себя или преграды, которая стоит у них на пути, если так была запрограммирована их кристаллическая память. | |
… automatyw, które nie dzielą z człowiekiem pierworodnego grzechu i są tak niewinne, że wykonują każdy rozkaz, aż do całkowitego zniszczenia siebie lub przeszkody, która stanie im na drodze, jeżeli tak zaprogramowana została ich oscylująca w kryształach pamięć. |
— … ты, случайно, не знаешь, существовала ли когда-нибудь вера… в ущербного Бога? | |
— … nie wiesz przypadkiem, czy istniała kiedyś wiara w Boga… ułomnego? |
— Человек, вопреки видимости, не ставит перед собой целей. Их ему навязывает время, в котором он родился, он может им служить или бунтовать против них, но объект служения или бунта дан извне. Чтобы изведать абсолютную свободу поисков цели, он должен был бы остаться один, а это невозможно, поскольку человек, не воспитанный среди людей, не может стать человеком. | |
Człowiek wbrew pozorom nie stwarza sobie celyw. Narzuca mu je czas, w którym się urodził, może im służyć albo buntować się przeciw nim, ale przedmiot służby czy buntu jest dany z zewnątrz. Aby doświadczyć całkowitej wolności poszukiwania celyw, musiałby być sam, a to się nie może udać, gdyż człowiek nie wychowany wśryd ludzi nie może się stać człowiekiem. |
Наружно я был спокоен, но в глубине души, не отдавая себе в этом отчёта, чего-то ожидал. Чего? Её возвращения? Как я мог? Каждый из нас знает, что он — существо материальное, подчиняющееся законам физиологии и физики, и что, даже собрав воедино силы всех наших чувств, мы не можем бороться с этими законами, можем их лишь ненавидеть. Извечная вера влюблённых и поэтов в силу любви, которая переживает смерть, это преследующее нас столетиями finis vitae, sed non amoris — ложь. Однако эта ложь всего лишь бесполезна, но не смешна. А вот быть часами, отмеряющими течение времени, которые поочерёдно то разбивают, то собирают снова и в механизме которых, едва конструктор впихнет в них колёсики, вместе с их первым движением начинает тикать отчаяние и любовь, знать, что ты репетир муки, тем глубочайшей, что от многократного повторения она становится комичнее? Повторять человеческое существование хорошо, но повторять его так, как пьяница повторяет заигранную мелодию, бросая всё новые медяки в музыкальный ящик? Я ни на секунду не верил, что этот жидкий гигант, который уготовил в себе гибель многим сотням людей, к которому десятки лет вся моя раса напрасно пыталась протянуть хотя бы ниточку понимания, что он, поднимающий меня, как пылинку, даже не замечая этого, будет тронут трагедией двух людей. Но ведь его действия были направлены к какой-то цели. Правда, я даже в этом не был до конца уверен. Но уйти — значило отказаться от этого исчезающе маленького, может быть, только в воображении существующего шанса, который скрывало будущее. Итак, года среди предметов, вещей, до которых мы оба дотрагивались, помнящих ещё наше дыхание? Во имя чего? Надежды на её возвращение? У меня не было надежды. Но жило во мне ожидание, последнее, что у меня осталось от неё. Каких свершений, издевательств, каких мук я ещё ожидал? Не знаю. Но я твёрдо верил в то, что не прошло время жестоких чудес. — конец романа | |
Zewnętrznie byłem spokojny, w skrytości nie uświadamiając sobie tego jasno, oczekiwałem czegoś. Czego? Jej powrotu? Jak mogłem? Każdy z nas wie, że jest istotą materialną, podległą prawom fizjologii i fizyki i że siła wszystkich razem wziętych naszych uczuć nie może walczyć z tymi prawami, może ich tylko nienawidzić. Odwieczna wiara zakochanych i poetów w potęgę miłości, która jest trwalsza niż śmierć, owo ścigające nas przez wieki finis vitae sed non amoris jest kłamstwem. Ale to kłamstwo jest tylko daremne, nie śmieszne. Być natomiast zegarem odmierzającym upływ czasu, na przemian roztrzaskiwanym i składanym od nowa, w którego mechanizmie, gdy konstruktor pchnie tryby, zaczyna wraz z ich pierwszym ruchem iść rozpacz i miłość, wiedzieć, że jest się repetierem męki, tym głębszej, im staje się przez wielość powtórzeń komiczniejsza? Powtarzać istnienie ludzkie, dobrze, ale powtarzać je tak, jak pijak powtarza oklepaną melodię, wrzucając coraz nowe miedziaki w głąb grającej szafy? Ani przez chwilę nie wierzyłem, że ten płynny kolos, który wielu setkom ludzi zgotował w sobie śmierć, z którym od dziesiątków lat daremnie usiłowała nawiązać chociażby nić porozumienia cała moja rasa, że on, unoszący mnie bezwiednie jak ziarnko prochu, wzruszy się tragedią dwojga ludzi. Ale działania jego kierowały się ku jakiemuś celowi. Prawda, nawet tego nie byłem całkiem pewien. Odejść jednak, znaczyło przekreślić tę, może nikłą, może w wyobraźni tylko istniejącą szansę, którą ukrywała przyszłość. A więc lata wśród sprzętów, rzeczy, których dotykaliśmy współnie, w powietrzu pamiętającym jeszcze jej oddech? W imię czego? Nadziei na jej powrót? Nie miałem nadziei. Ale żyło we mnie oczekiwanie, ostatnia rzecz, jaka mi po niej została. Jakich spełnień, drwin, jakich mąk jeszcze się spodziewałem? Nie wiedziałem nic trwając w niewzruszonej wierze, że nie minął czas okrutnych cudów. |
Перевод
[править]Д. М. Брускин, 1962, 1988 (с незначительными уточнениями) с доп. Р. Нудельмана, 1987
О романе
[править]- см. отдельную статью
Комментарии
[править]- ↑ Лем показал это в романе «Фиаско» (1986).
- ↑ Вошло в авторский сборник «Science fiction: безнадёжный случай — с исключениями» (Science-fiction. Ein hoffnungsloser Fall mit Ausnahmen, 1987).
- ↑ Ср. с рассказом Лема «Записки всемогущего» (1962), где описан умственный распад разумного сверхкомпьютера.
- ↑ У Брускина «Эксперимент».
Примечания
[править]- ↑ Лем С. Читателям «Звезды» // Звезда. — 1962. — № 8.
- ↑ 1 2 3 4 5 Перевод Р. Нудельмана // З. Бар-Селла. Status quo vadis (Введение в теологию космических полетов) [1987] // М. Каганская, З. Бар-Селла, И. Гомель. Вчерашнее завтра (Книга о русской и нерусской фантастике). — М.: изд-во РГГУ, 2004. — С. 166-177.