Выход на орбиту (Лем)

«Выход на орбиту» (польск. Wejście na orbitę) — первый авторский сборник эссе Станислава Лема, в том числе написанных специально для этого издания. Издан в 1962 году.

Цитаты

	Роман — это открытый простор с многочисленными постройками, читатель же по мере развития действия как бы поднимается всё выше и выше, всё полнее открывая себе внутреннюю логику, замысел архитектора, запутанные взаимосвязи между отдельными элементами целого, и, наконец, — само это целое, не только как алгебраическую сумму, но как интеграл, имеющий собственную, неизвестную прежде ценность. Этого постепенного расширения поля зрения, обогащения интерпретаций, усложнения не перипетий, но отношений, реляций, связей, явлений, в подавляющем большинстве случаев не хватает романам в жанре SF. <…> при построении романа не достаточно знания простых поступков или отдельных, нанизанных одна на другую задумок. Сам роман должен представлять собой единое целое — в научной фантастике этим целым, как и прежде, является жанр. — б.ч. статьи была развита и парафразирована в «Фантастике и футурологии» (1970)
	Powieść — to otwarty przestwór; czy obszar o bogatej zabudowie, czytelnik zaś w miarę upływu akcji wznosi się niejako wciąż wyżej, dostrzegając coraz” wyraźniej wewnętrzną logikę, plan architektoniczny, zawiłe— związki poszczególnych elementów całości, nareszcie — ją samą, nie jako algebraiczną sumę, ale jako całkę, o nowej, nieznanej przedtem wartości. Tego stopniowego poszerzania kręgu widzenia, wzbogacania ujęć, komplikowania nie przygód, ale relacji, związków, stosunków, zjawisk — w przeważającej mierze powieściom S–F brak. <…> przy budowie powieści nie wystarczy znajomość działań prostych ani pojedyncze, osadzone jeden na drugim pomysły. Powieść musi być sama całością — w science fiction, jak to miałem nieszczęście wiele już razy powtórzyć, całością jest, jak dotąd, gatunek.
	— «Science fiction», 1959

	«The Puppet Masters» — <…> перед нами очередные сцены сражения людей с космическими суперблохами — вместо столкновения двух разных цивилизаций. — абзац о романе парафразирован в книге 2 «Фантастики и футурологии» (Космическая фантастика)
	The Puppet Masters — <…> że mamy tylko przed sobą kolejne sceny pojedynku ludzi z kosmicznymi superpluskwami — zamiast starcia dwu różnych cywilizacji.
	— там же

	Возбудители гриппа — это единственные существа в нашей стране, которые не знают забот о жилье.
	Zarazki grypy to jedyne istoty w naszym kraju, nie znające trosk mieszkaniowych.
	— «Воплощение духов» (Zagęszczanie duchów), 1957

	Будущее не может быть химически очищенным от забот, боли и страхов современности, абсолютно удобным, роскошно скроенным костюмом для наших теперешних привычек, нужд и мнений. Ничего подобного — оно постепенно пересматривает их, приводит к острым конфликтам, будет принуждать к выбору, будет требовать расплаты за расширение физических границ жизни, будет, одним словом, отбрасывать, уничтожать очень многое из того, что сегодня мы считаем бесценным, незаменимым, нерушимым. И будет в этом безжалостно, как сам прогресс, и, как он, неотвратимо. Ибо единожды сделанного изобретения, открытия уже ничто не может уничтожить, разве только со всем человечеством; идиллия какого-то якобы ожидающего нас «возвращения в природу» — фикция, утопия, и именно поэтому путь, ведущий от современных открытий в глубь порой невероятных грядущих последствий, не только трудно разглядеть. Ещё труднее современному человеку с ним согласиться. <…> о цене, которой будущему придётся расплачиваться за решения, принимаемые уже сейчас, уже сегодня — именно сегодня, а не когда-то потом — следует думать. — перевод: Е. П. Вайсброт, 1967
	Przyszłość nie może być chemicznie oczyszczoną od trosk, bólów i strachów teraźniejszością, doskonale wygodnym, luksusowo skrojonym garniturem na nasze obecne nawyki, potrzeby i sądy. Nic podobnego— ona podda je kolejno rewizji, doprowadzi do ostrych starć, do konfliktów, będzie zmuszała do wyboru, będzie żądała płacenia ceny za rozszerzanie fizycznych granic życia, będzie — jednym słowem — odrzucała, niweczyła bardzo wiele z tego, co dziś mamy za bezcenne, nie do zastąpienia, nienaruszalne. I będzie w tym bezlitosna, jak sam postęp i jak on — nieodwracalna. Bo raz dokonanego wynalazku, odkrycia nic już nie może unicestwić, chyba wraz z całą ludzką rasą; sielanka jakiegoś przyszłego „powrotu do Natury” jest fikcją, utopią — i dlatego właśnie drogę, jaka od odkryć współczesnych prowadzi w gąszcz niewiarygodnych nieraz konsekwencji przyszłych, nie tylko wypatrzyć trudno. Jeszcze trudniej się człowiekowi dzisiejszemu z nią pogodzić. <…> o wielkości ceny, jaką płacić będzie musiała przyszłość za decyzje, podejmowane już teraz, już dzisiaj, właśnie dzisiaj, a nie kiedy indziej — trzeba dyskutować.
	— «Куда идёшь, мир?» (Dokąd idziesz, świecie?), 1960

	О том, что космическая ракета для американцев является лишь обычным ковром-самолётом свидетельствует тот факт, что её движение не ограничивают никакие физические законы. <…> наверное, только в этой единственной стране в мире могла возникнуть ситуация, в которой специально созданная, огромная индустрия, владеющая самыми современными средствами рекламы и распространения, массово, даже серийно производит... сказки.
	O tym, że rakieta kosmiczna jest dla Amerykanów tylko zwyczajnym dywanem latającym, świadczy fakt, że ruchów jej nie ograniczają żadne prawa fizyczne. <…> chyba tylko w tym jedynym kraju na świecie powstać mogła sytuacja, w której specjalnie wytworzony, ogromny przemysł, posługujący się najnowocześniejszymi środkami reklamy i dystrybucji, masowo, wręcz seryjnie, produkuje… bajki.
	— «Новые американские сказки» (Nowe bajki amerykańskie), 1957

	Астронавтика поставит перед людьми грандиозные задачи. В зависимости от потребностей придётся создавать совершенно новые материалы и новые устройства для научных исследований. Флот космических кораблей потребует соответствующих кораблестроительных производств, ангаров, стартовых площадок. Всё это вместе создаст новые специальности для инженеров, технологов, химиков, экономистов, врачей и других специалистов, а также положит начало профессиям, которые сегодня нам неизвестны. Для каждого работающего на другой планете человека должны будут трудиться десятки людей на Земле, которая станет тылом огромного фронта исследований. Из сказанного следует, что покорение космоса и освоение планет представляет собой весьма впечатляющий проект, выполнить который можно будет только всеми силами объединённого человечества. Эпоха активного развития астронавтики будет способствовать быстрому исчезновению сепаратизма и национализма; можно предположить, что её влияние на международную жизнь будет больше влияния какого-либо иного известного нам средства коммуникации.
	Tak więc astronautyka postawi przed ludźmi olbrzymie, nowe zadania; wiele materiałów, środków, narzędzi dla eksploratorów trzeba będzie dopiero stwarzać, zależnie od nie dających się przewidzieć potrzeb; flota kosmicznych statków wymagać będzie stoczni, hangarów, lotnisk; wszystko to razem stworzy nowe specjalności inżynierów, technologów, chemików, ekonomistów, lekarzy i dziesiątków innych fachowców, a także da początek zawodom, jakich sobie dziś nawet nie wyobrażamy. Dla każdego człowieka pracującego na innej planecie będą m v siały się trudzić dziesiątki ludzi na Ziemi, która stanie się zapleczem nowego frontu badawczego. Z powiedzianego jasno wynika, że pokonanie próżni i opanowanie planet stanowi przedsięwzięcie, którego dokonać zdoła tylko cała ludzkość; podstawowym tego warunkiem jest jej zjednoczenie. Przy tym nastąpi ono najłatwiej w toku prac, rozszerzających się i wymagających coraz większej koncentracji umysłów i środków. Epoka właściwego rozwoju astronautyki sprzyjać więc będzie zanikowi ziemskich separatyzmów i nacjonalizmów; można sądzić, że wpływ jej na życie międzynarodowe będzie większy od wpływu jakiegokolwiek znanego nam środka komunikacji.
	— «Об астронавтике — по существу» (O astronautyce — rzeczowo), 1955

О сборнике

	… слабенькая книжечка, и даже названия следует стыдиться, а не хвалиться им.
	— Станислав Лем, письмо Рафаилу Нудельману, 19 апреля 1974

Отдельные статьи

• Автоинтервью
• О детективном романе
• О Достоевском без сдержанности