Клиника доктора Влипердиуса

«Клиника доктора Влипердиуса» (польск. Zaklad doktora Vliperdiusa) — сатирический фантастический рассказ Станислава Лема 1964 года из цикла «Из воспоминаний Ийона Тихого».

Цитаты

	По правде сказать, проблематика электрического слабоумия всегда меня увлекала, и я подумал, что было бы весьма любопытно осмотреть такую лечебницу. <…> — Мы применяем современную терапию. Методы прошлого века — перепайка нервной сети для устранения неврастении, выпрямители и прочие орудия пыток — относятся уже к истории медицины.
	Wyznać muszę, że problematyka demencji elektrycznej zawsze mnie pociągała. Pomyślałem sobie, że wizyta w podobnym sanatorium mogłaby niejedno przynieść. <…> Stosujemy terapię nowoczesną. Metody minionego stulecia — to glejowanie przewodów, by główna rura zmiękła, używanie dławików i innych narzędzi tortur — należą już do historii medycyny.

Осторожно, как гусеницу, стоящую того, чтобы её осмотреть, но вместе с тем вызывающую отвращение (которое, впрочем, он пытался скрыть), незнакомец поднял мою ладонь. Держа её как некое редкостное животное, он продолжал говорить тихо, но выделяя каждое слово: — Какое водянистое… какое крапчатое… вязкое… Белки! Ох, уж эти белки… Какая-то брынза, что некоторое время шевелится, — мыслящий творог — фатальный продукт кисломолочного недоразумения, ходячая тяпляпственность…

Delikatnie, jak jaką gąsienicę, godną obejrzenia, ale zarazem obrzydliwą (wstręt ów starał się poskromić), podniósł moją dłoń i trzymając ją między nami, jak dziwny okaz, ciągnął cicho, lecz z naciskiem: — Jakie to wodniste… jakie ciapkowate… grząskie… Białka! Ach, te białka… Serek, który porusza się jakiś czas — myślący nabiał — tragiczny produkt mleczarskiego nieporozumienia, chodząca bylejakość…

… робот этот — бывший анализатор гармонических рядов Фурье — создал собственную теорию бытия, согласно которой цивилизация множит и множит открытия до тех пор, пока не остаётся ничего другого, как поочередно их закрывать; так что в конце концов места нет уже не только для цивилизации, но и для Мироздания, которое её породило. Приходит черёд тотальной прогрессивной ликвидации, и весь цикл начинается сызнова. Себя он считал пророком второй, закрывательской, фазы прогресса. В клинику его поместили по настоянию семьи, когда от разборки знакомых и родственников он перешел к демонтажу посторонних лиц.

… robot ów, były analizator harmonicznych szeregów Fourriera, stworzył własną teorię bytu, która polegać ma na gromadzeniu odkryć przez cywilizację, aż dochodzi do ich takiego nadmiaru, że nie ma innego wyjścia, jak tylko ich kolejne zakrywanie. W ten sposób, po pełnym dokonaniu dzieła, nie ma miejsca nie tylko na cywilizację, ale i na Kosmos, który ją wydał. Następuje totalna likwidacja postępowa i cały cykl zaczyna się od początku. On sam uważał się za proroka drugiej, zakrywczej fazy rozwoju. Zamknięto go w zakładzie Vliperdiusa na żądanie rodziny, kiedy od rozbierania znajomych i krewnych przeszedł do demontażu osób trzecich.

Согласно [Урлипану], нет вообще ничего, и его самого — тоже. Небытие бытия самодостаточно. <…> по видимости существует явь (то есть реальность) и сон. Но гипотеза яви не обязательна. Существует, стало быть, сон. Но сон предполагает кого-то спящего. Однако постулировать спящего опять-таки не обязательно: ведь порою во сне снится другой сон. Так вот: всё на свете есть сон, который снится следующему сну, и так до бесконечности. Поскольку же — и это центральное звено рассуждений — каждый следующий сон менее реален, чем предшествующий (первичный сон граничит с реальностью непосредственно, вторичный — лишь косвенно, через сон, третичный — через два сна и так далее), — эта последовательность стремится к нулю. Ergo, в конечном счёте снится никому — нуль, ergo, существует только ничто, то есть: нет ничего. Безупречная точность доказательства восхитила меня. Я только не мог взять в толк, почему профессор Урлипан находится здесь. Как выяснилось, несчастный философ спятил — он сам мне в этом признался. Его безумие заключалось в том, что он усомнился в своём учении и временами ему мерещилось, что самую капельку он всё-таки существует. Доктор Влипердиус взялся вылечить его от этого бреда.

Według [Urlipanowi] nie istnieje nic, nawet on sam. Nicość bytu jest doskonale wsobna. <…> pozornie istnieje jawa, czyli realność, i sen. Ale hipoteza jawy jest niekonieczna. Istnieje więc sen. Ale sen wymaga śniącego. Otóż, postulowanie kogoś, kto śni, jest znów hipotezą niekonieczną, bo czasem bywa, że we śnie śni się inny sen. Otóż, wszystko jest snem, który śni się następnemu snowi i tak w nieskończoność. Ponieważ — to punkt najważniejszy — każdy następny sen jest mniej realny od poprzedniego (sen graniczy bezpośrednio z realnością, natomiast sen śniony we śnie graniczy z nią pośrednio, przez sen, trzeci z kolei przez dwa sny, i tak dalej) — więc granicą tego ciągu jest zero. Ergo, w ostatniej instancji śni się nikomu — zero, ergo istnieje tylko nicość, to jest: nie ma nic. Doskonała ścisłość wywodu wprawiła mnie w zachwyt. Nie rozumiałem tylko, czemu profesor Urlipan znajduje się w tym miejscu. Jak się okazało, nieszczęsny filozof zwariował — sam mi to wyznał. Szaleństwo jego polegało na tym, że przestał wierzyć w swą doktrynę i miewał chwile, w których zdawało mu się, że trochę jednak jest. Doktor Vliperdius miał go z tego obłędu wyleczyć.

	Один электрический мозг — сотрудник обсерватории, который тридцать лет кряду моделировал звёзды, — воображал себя сигмой Кита и всё время грозил, что с минуты на минуту взорвётся Сверхновой. Так следовало из его расчётов. Был ещё там больной, умолявший, чтобы его переделали в электрический каток для белья: он, дескать, по горло сыт одушевлённым существованием.
	Pewien mózg elektryczny, pracownik astronomicznego obserwatorium, przez trzydzieści lat modelujący gwiazdy, miał się za Sigmę Wieloryba i wciąż groził, że lada chwila wybuchnie jako Supernowa. Tak wypadało mu z obliczeń. Był tam też jeden, który błagał, aby go przerobiono na magiel elektryczny, gdyż miał dość uduchowionej egzystencji.

Перевод

К. В. Душенко, 1993